Noten en tonen

Muziek bestaat uit tonen. Dit is een hele simpele voorstelling van zaken, ik weet het, maar we proberen de boel ook simpel te houden! Omdat niet iedereen een zuiver gehoor heeft, om van de stem nog maar te zwijgen, heeft men in het verleden afgesproken, de tonen voor te stellen als noten. Een toon kun je dus horen, een noot kun je zien.

Elke toon heeft een naam, die wordt voorgesteld door de letters a t/m g. Dat zijn de 'hele' tonen. Hiertussen zitten weer 'halve' tonen, behalve tussen de b en de c, en de e en de f. Deze halve tonen hebben ook een naam: als je hebt over een halve toon hoger dan een hele toon, dan komt er `is' achter; heb je het over een halve toon lager dan een hele toon, dan komt er `es' achter:

a-is, c-is, d-is, f-is, g-is  g-es, e-es, d-es, b-es, a-es

Omdat e-es of a-es niet lekker bekt, worden die es en as genoemd. De wiskundigen onder ons hebben allang in de gaten, dat er 12 halve tonen zijn: van laag naar hoog:

a   - ais - b   - c   - cis - d   - dis - e   - f   - fis - gis - a

van hoog naar laag:

a   - as  - g   - ges - f   - es  - d   - des - c   - b   - bes - a

In bovenstaand voorbeeld zijn we telkens een (half) treetje hoger of een (half) treetje lager gegaan, net als bij een ladder. We hebben hier dus een echte `toonladder'.

Omdat (ik kan het niet genoeg benadrukken) gitaristen hele intelligente mensen zijn, heb je natuurlijk al opgemerkt dat een 'ais' dezelfde toon is als een 'bes'. Het maakt niet uit of je een vakje hoger dan de 'a' zit of een vakje lager dan de 'b'. Klopt, wat betreft de gitaar (en piano) in elk geval. Ik zal de benamingen dan ook door elkaar gebruiken: een en ander is zo historisch gegroeid. Bij violen, cello's en schuiftrompetten ligt het iets anders. Dit heeft misschien te maken met de stemming van het instrument, de vochtigheidsgraad of opvatting van de componist. (Gelukkig valt dit buiten het bestek van dit stukje over gitaar-akkoorden. Pff...) Bij een toonladder wordt alleen niet gesproken van treetjes, maar van intervallen.

intervallen »« inleiding